Jaka jest różnica między zleceniem spedycyjnym a transportowym?

Zlecenie spedycyjne i transportowe uważane są za tożsame. Choć oba dokumenty dotyczą przewozu przesyłek i ładunków, to w rzeczywistości dotyczą czegoś innego. Mimo tego wiele przedsiębiorstw nadal nie jest w stanie rozpoznać, jaka jest różnica między zleceniem spedycyjnym a transportowym. Ta wiedza powinna być szczególnie ważna dla firm spedycyjnych, które mogą podjąć się dużo większej odpowiedzialności prawnej nieobjętej przez ich ubezpieczenia. Jak wybrać zlecenie spedycyjne, a zlecenie transportowe rozpoznać i odrzucić? W jaki sposób je odróżnić?

Zakresy usług — zlecenie spedycyjne a transportowe

Charakter i zasady zlecenia spedycyjnego oraz zlecenia transportowego określają przepisy Ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny, w której występują pod nazwami „umowa spedycji” oraz „umowa przewozu”.

W art. 794 jasno wskazano, że „przez umowę spedycji spedytor zobowiązuje się [...] do wysyłania lub odbioru przesyłki albo do dokonania innych usług związanych z jej przewozem”. To oznacza, że zlecenie spedycyjne dotyczy głównie organizacji przewozu, a nie jego samego.

W art. 774 można przeczytać, że „przez umowę przewozu przewoźnik zobowiązuje się [...] do przewiezienia za wynagrodzeniem osób lub rzeczy”. W związku z tym zlecenie transportowe obejmuje wyłącznie przewóz z punktu A do B. Dodatkowo w art. 49 Ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. Prawo przewozowe zaznaczono, że „przewoźnik jest obowiązany przewieźć przesyłkę w oznaczonym terminie”.

Transport, zgodnie z art. 800, może także zostać dokonany przez spedytora, ale nie jest to konieczne. W ramach spedycji wykonywane są m.in. takie usługi jak:

• przygotowanie przesyłki,
• ubezpieczenie przesyłki,
• wybór przewoźnika i podpisanie z nim umowy,
• załadunek,
• wystawienie listu przewozowego i innej niezbędnej dokumentacji,
• podpisanie umowy przewozu z przewoźnikiem.

Odpowiedzialność prawna — zlecenie transportowe a spedycyjne

Zgodnie z treścią art. 799 Kodeksu Cywilnego:

„spedytor jest odpowiedzialny za przewoźników i dalszych spedytorów, którymi posługuje się przy wykonaniu zlecenia, chyba że nie ponosi winy w wyborze”.

Z tego wynika, że odpowiedzialność spedytora jest ograniczona do zachowania należytej staranności w czasie od przyjęcia przesyłki do przekazania jej przewoźnikowi lub dalszemu spedytorowi (art. 801). Nie ponosi jej za spedytorów i przewoźników, którym powierzył przewóz. W sytuacji, gdy spedytor samodzielnie podejmuje się transportu, obowiązują go prawa i obowiązki przewoźnika.

W przypadku zlecenia transportowego odpowiedzialność przewoźnika określają przepisy ustawy Prawo przewozowe. Zgodnie z art. 65 ust. 1:

„przewoźnik ponosi odpowiedzialność za utratę, ubytek lub uszkodzenie przesyłki powstałe od przyjęcia jej do przewozu aż do jej wydania oraz za opóźnienie w przewozie przesyłki”.

Przy tym, w przeciwieństwie do spedytora, odpowiada także za czynności innych przewoźników, którym powierzył przesyłkę, jak za swoje własne (art. 5 powyższej ustawy).

Zlecenie spedycyjne a zlecenie transportowe — jak je odróżnić?

Wbrew pozorom nazwa zlecenia nie zawsze jest tożsama z tym, jak się je postrzega pod kątem prawnym. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 października 2004 r. sygn. I CK 199/04 stwierdził, że „przyjmuje się ofertę, w której mowa jest tylko o przewozie rzeczy, a żadne czynności konkludentne nie wskazują na istnienie dodatkowych postanowień umownych obejmujących usługi związane z przewozem, to umowa zawarta przez przyjęcie oferty jest stricte umową przewozu, a nie umową spedycji”. Oznacza to, że typ umowy zależny jest od zakresu usług, a nie przyjętej terminologii.

Zlecenie spedycyjne, w którego treści widnieje jedynie informacja o przewozie, a brak usług związanych z przewozem, zgodnie z prawem faktycznie jest zleceniem transportowym. Spedytor, który się go podejmuje, staje się przewoźnikiem umownym i odpowiada prawnie za przesyłkę, jakby miał ją transportować. Brak uprawnień czy środków do przewozu nie mają znaczenia. Aby zlecenie mogło zostać uznane za spedycyjne, w jego postanowieniach oprócz przewozu muszą znaleźć się dodatkowe usługi.

Znajomość różnic między zleceniem spedycyjnym a transportowym to bardzo ważna wiedza dla przedsiębiorstw spedycyjnych. Dzięki temu mogą one uniknąć odpowiedzialności wiążącej się z umową przewozu, która jest dużo bardziej ryzykowna i nie pozwala na skorzystanie z ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej spedytora.